Aaneengeschreven
In deze pagina:
- Samenstellingen
in het algemeen
- Getallen
- Bijzondere samenstellingen van drie
of meer delen
- Overige principes
1 - Samenstellingen in het algemeen
Laat je nooit van de wijs brengen door
het Engels, want het principe voor het Nederlands is verrukkelijk
eenvoudig:
Dat betekent dat je in ieder geval alle zelfstandige naamwoorden in
principe aan elkaar schrijft. Of een deel van een samenstelling een
zelfstandig naamwoord is, ontdek je al snel door er een,
de of het voor
te zetten. Lukt dat en krijgt dat woord daardoor niet een andere betekenis,
dan heb je dus een zelfstandig naamwoord.
Bijvoorbeeld:
- de markt en het
segment, vormen samen marktsegment
- de ski en de
verhuur vormen samen skiverhuur
- de tandarts en
de assistent vormen samen tandartsassisten
Nu zijn er een paar complicaties:
-
In de eerste plaats krijg je soms
wel erg lange of moeilijk uit te spreken woorden. In dat geval
plaats je een verbindingsstreepje: garageingang kun je
beter als garage-ingang schrijven, zodat duidelijk is dat
er geen 'gein' in zit (zie De nieuwe spelling
voor de keuze tussen trema en streepje),
-
als je een kuil waar je in vallen
kunt wilt onderscheiden van een uilensoort die valkuil wordt
genoemd, kun je beter val-kuil en valk-uil schrijven,
-
functies en beroepen die een combinatie
van twee gelijkwaardige grootheden zijn kun je ook beter door
een streepje scheiden - een schilder-dichter bijvoorbeeld,
omdat schilderdichter je zou kunnen laten denken aan iemand
die een schilderachtige dichtstijl heeft.
Om het allemaal nog iets minder simpel te maken:
-
bij functies waarbij het tweede deel een specificatie
is van het eerste deel, schrijven we de delen meestal helemaal
los - zoals bij hoofd personeel en consulent werkverschaffing
-
bij letterlijk uit andere talen overgenomen woorden
houden we de originele schrijfwijze aan - zoals Internet Guide
(maar dus wel Internetgids)
2 - Getallen
Hoewel heel veel schrijvers zich er niets van aan
lijken te trekken, zijn de regeltjes behoorlijk eenduidig:
-
Getallen die eindigen op honderd of duizend
worden aaneengeschreven.
Dus: achtenderdig, zevenhonderd en tweehonderdduizend,
maar honderd twintig, en driehonderdzevenenzestigduizend
achthonderd negentien.
-
Bij breuken schrijven teller en noemer los, tenzij de breuk
bijvoeglijk gebruikt wordt.
We zeggen dus dat een derde van de Tweede Kamer tegen was,
terwijl een tweederde meerderheid voor stemde.
-
Bij rangtelwoorden schrijven we het getal
en de uitgang aaneen.
Je mag kiezen: 1ste , 2de en 8ste of 1e
,2e en 8e.
3 - Bijzondere samenstellingen van drie of meer
delen
Wat te doen met een zitting van de Tweede
Kamer? Als je er Tweede Kamerzitting van maakt, dan lijkt het
op de tweede zitting van de Kamer, maak je er Tweedekamerzitting
van, dan verlies je hoofdletter K en die hoort er wel in
thuis. Vandaar dat we het oplossen met een streepje: Tweede-Kamerzitting.
Daaraan kun je een voorbeeld nemen voor alle samenstelling die dat
probleem hebben (Rode-Kruisactie, 5-meifeest etc.).
4 - Overige principes
-
Als er, daar, hier of
waar voor een voorzetsel staat, wordt het eraan vast geschreven.
Dus erin, daarboven, waarvoor en erbovenop.
-
Afleidingen van meerdelige geografische
namen worden in de nieuwe spelling
niet meer aan elkaar geschreven.
Dus een man uit Zuid-Afrika was voorheen een Zuidafrikaan ,
maar is in de nieuwe spelling een Zuid-Afrikaan.
-
Ook zelfstandige naamwoorden
die van meerdelige werkwoorden zijn afgeleid worden aaneengeschreven.
Dus stel je een machine in bedrijf, dan is dat een inbedrijfstelling.
-
Combinaties van zelfstandige
naamworden met letters en cijfers worden met een koppelstreepje
geschreven. We schrijven dus 65-plus, VN-conferentie
en e-post.
-
Vormen van scheidbare werkwoorden
schrijven we aaneen, wanneer de delen in de goede volgorde achter
elkaar staan en er geen ander woord tussen staat. Dus voor
opbellen wordt dat ik zal opbellen, ik belde op, ik
heb opgebeld, ik probeer op te bellen en hang niet op wanneer
ik je opbel.
-
Zie 'De
nieuwe spelling' voor
het gebruik van de tussen-n in samenstellingen.
|